Άγιος Ανάργυρος Παντελεήμων, ο Ιαματικός και Μεγαλομάρτυρας

Ο Άγιος Ανάργυρος Παντελεήμων ο Ιαματικός και Μεγαλόμαρτυρας

Ο Άγιος Παντελεήµων ο Ιαµατικός και Μεγαλοµάρτυρας τιµάται στις 27 Ιουλίου. Η ηµεροµηνία εορτής του Αγίου είναι σταθερή.

Γαλακτόμικτον, Μάρτυς, αἷμα σῆς κάρας,
Δι' ἣν ὑδατόμικτον ὁ Χριστὸς χέει.

Φάσγανον ἑβδομάτῃ λάχεν εἰκάδι Παντελεήμων.

Γέννηση και παιδική ηλικία  

Γονείς του ήταν ο Ευστόργιος και η Ευβούλη, ένα από τα πλούσια αντρόγυνα της Νικοµήδειας, καθόσον ο άντρας ήταν µέλος της Συγκλήτου. Ήταν όµως ο Ευστόργιος ειδωλολάτρης. Αντίθετα η γυναίκα του Ευβούλη άνηκε στη χριστιανική κοινότητα της Νικοµήδειας. Από αυτό λοιπόν το αντρόγυνο του ειδωλολάτρη Ευστόργιου και της πιστής χριστιανής Ευβούλης γεννήθηκε ο Παντολέων. Όπως ήταν φυσικό, η µεν µητέρα του από πολύ νωρίς έσπειρε στην εύπλαστη ψυχή και στο νου του παιδιού της τα σπέρµατα της χριστιανικής πίστης και ζωής, ο δε πατέρας προσπάθησε να του εµφυσήσει τη λατρεία των ειδώλων. Η µητέρα του τον άφησε ορφανό, αφού έφυγε ενωρίς από την παρούσα ζωή. 

Εγκύκλια και ιατρικά µόρφωση 

Ο Παντολέων µαθήτευσε κοντά στον Ευφρόσυνο, που ήταν ο πιο διακεκριµένος γιατρός της Νικοµήδειας και προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα. Ο αυτοκράτορας βλέποντας τα σπάνια προσόντα του νεαρού Παντολέοντα, υπέδειξε στον Ευφρόσυνο να του διδάξει την ιατρικήν πάσαν, προκειµένου αργότερα να τον προσλάβει ως γιατρό εις τα βασίλεια. 

 Οι διωγµοί - Η γνωριµία µε τον Ερµόλαο 

Στην αυγή του 4ου αιώνα ο Διοκλητιανός εξαπέλυσε τον σφοδρότερο ίσως διωγµό εναντίον του Χριστιανισµού. Μέσα σ' αυτό το φοβερό από κάθε άποψη κλίµα άσκησε την ιατρική του τέχνη ο νεαρός ακόµα ιατρός Παντολέων. Θλιβόταν πραγµατικά η ψυχή του καθώς έβλεπε να διώκονται τόσο ανελέητα οι χριστιανοί. Και η χάρη του Θεού οδήγησε τα βήµατά του στη γνωριµία µε τρία πρόσωπα, που επρόκειτο να ασκήσουν σηµαντική επίδραση επάνω του. Παρόλον ότι ο Παντολέων δεν εγνώριζε την ύπαρξη του Ερµόλαου, δεν συνέβαινε το ίδιο και µε τον ιερέα του Υψίστου. Διότι ο ιερέας είχε υπόψη του τα σχετικά µε τον ταλαντούχο νέο γιατρό, που προοριζόταν και για γιατρός των ανακτόρων. Του είχε κάνει εντύπωση η σεµνότητα του και η αγάπη προς τους έχοντες ανάγκη συνανθρώπους του. Έτσι, όταν µία µέρα έτυχε εκείνον να περνάει έξω από το σπίτι στο οποίο κρυβόταν, χωρίς να διστάσει, κινούµενος από θεία έµπνευση, έστειλε και προσκάλεσε τον Παντολέοντα να επισκεφθεί όσους κρύβονταν µαζί µε τον ίδιο στην οικία εκείνη. Τα γεµάτα αγάπη και χριστιανική σοφία λόγια του Ερµόλαου δεν άργησαν να ηχήσουν λυτρωτικά στην καρδιά του Παντολέοντα. Τόσο την πρώτη αυτή φορά όσο και κατά τις επισκέψεις που ακολούθησαν, ο Ερµόλαος κατήχησε τον Παντολέοντα στη χριστιανική πίστη.  

 Βαπτίζεται χριστιανός.

 Αργότερα και ο πατέρας του Ο Παντολέων ζήτησε το θείο Βάπτισµα και ο Ερµόλαος αφού άκουσε από το στόµα του την οµολογία πίστεως, προχώρησε στη βάπτισή του. Μη θέλοντας µάλιστα να τον συνδέει τίποτα µε τα παλαιά, άλλαξε και το όνοµά του και αντί Παντολέων ονοµάστηκε έκτοτε Παντελεήµων. Κοντά στους τρεις ιερείς, που παρέµεναν κρυµµένοι, έµεινε µετά τη βάπτισή τουο Παντελεήµων για επτά ηµέρες. Την όγδοη επέστρεψε στο πατρικό σπίτι, νέος πλέον άνθρωπος κατά την ψυχή. Και ενώ η βάπτιση του κρατήθηκε για ένα διάστηµα µυστική από τους εθνικούς, ακόµα και από τον ίδιο τον πατέρα του, ο Παντελεήµων φλεγόταν από τον ιερό πόθο να γίνει και τοις άλλοις του µυστηρίου διδάσκαλος. Φυσικά, πρώτιστα ενδιαφέρθηκε για τον πατέρα του Ευστόργιο. Ο Παντελεήµων προσευχόταν και δόξαζε τον Θεό, καθώς διαπίστωνε ότι διορθωνόταν σταδιακά «η πατρική πλάνη», ψυχραινόταν η πίστη του Ευστόργιου προς τα είδωλα, αραίωναν οι θυσίες στους ψεύτικους θεούς. Ο πατέρας του Παντελεήµονα δέχεται το χριστιανικό βάπτισµα, χάρη στην προσπάθεια του γιου του. Και πολύ σύντοµα κλήθηκε να συναντήσει τη γυναίκα του στον ουρανό. 

 Παντελεήµων, ο ανάργυρος ιατρός 

Μετά το θάνατο του πατέρα του ο Παντελεήµων έµεινε κληρονόµος µεγάλης κινητής και ακίνητης περιουσίας. Απελευθέρωσε τους δούλους που είχε ο πατέρας του, αφού τους χάρισε ένα µέρος της περιουσίας του η οποία είχε αποκτηθεί χάρη και στη δική τους εργασία, προκειµένου να ζήσουν µε αξιοπρέπεια. Τα δε υπόλοιπα «χείρες είχον πενήτων», τα µοίρασε στα χέρια των φτωχών της Νικοµήδειας, δηλαδή σε γέροντες, χήρες, ορφανά, αρρώστους, εγκαταλειµµένους. Ο Παντελεήµων πρόσφερε τις ιατρικές του γνώσεις και υπηρεσίες κυρίως στους φτωχούς και τους ανήµπορους, χωρίς καµία αµοιβή. Το µόνο πού ζητούσε από τους θεραπευόµενους ήταν να πιστέψουν στον Ιησού Χριστό για να σωθούν αιώνια. Όταν µάλιστα συνέβαινε να κάνει καλά και κάποιους πλουσίους κι εκείνοι του πρόσφεραν µεγάλες αµοιβές, τους έλεγε· «αυτά που υποσχεθήκατε να δώσετε σ' εµένα, πηγαίνετε να τα δώσετε στους φτωχούς». Επιβραβεύοντας ο Θεός την όλη βιοτή, τη φιλάνθρωπη και ανάργυρη δράση του Παντελεήµονα, τον προίκισε µε τη χάρη να ενεργεί διάφορα θαύµατα, που έγιναν σταδιακά γνωστά στη Νικοµήδεια, προκαλώντας το θαυµασµό των απλών ανθρώπων και την οργή των ειδωλολατρών. Ανάµεσα στα θαύµατα περιλαµβάνονται η ανάσταση ενός παιδιού που είχε πεθάνει µετά από τσίµπηµα έχιδνας, η θεραπεία ενός τυφλού και ενός άλλου που ήταν παράλυτος.  

 Αρχίζουν οι συκοφαντίες και οι δοκιµασίες του 

Η χωρίς αµοιβή άσκηση της ιατρικής εκ µέρους του Αναργύρου Παντελεήµονος κίνησε το φθόνο των άλλων γιατρών της Νικοµήδειας. Ιδιαίτερα τους ενοχλούσε το γεγονός ότι εκείνος µε τη χάρη του «ιατρού των ψυχών και των σωµάτων» Χριστού θαυµατουργούσε σε δύσκολες περιπτώσεις, ενώ οι ίδιοι παρά την επίκληση των θεών τους τίποτα δεν κατάφερναν. Ο φθόνος τους λοιπόν τους ώθησε στο να καταγγείλουν στον αυτοκράτορα ότι ο ευνοούµενος του και µελλοντικός µετά τον Ευφρόσυνο γιατρός των ανακτόρων, είναι χριστιανός. Έτσι έδωσε διαταγή ο Διοκλητιανός να συλλάβουν τον Παντελεήµονα. Με υποσχέσεις και καλοπιάσµατα θέλησε να δελεάσει τον Παντελεήµονα, ώστε να απαρνηθεί τη χριστιανική του πίστη και να θυσιάσει στα είδωλα. Φυσικά τον ρώτησε για να µάθει από ποιόν κατηχήθηκε στη χριστιανική πίστη. Ο Παντελεήµων, «µη ειδώς ψεύσασθαι» απάντησε λέγοντας «από τον Ερµόλαο». Οι στρατιώτες του αυτοκράτορα έλαβαν επείγουσα εντολή, συνέλαβαν τον Ερµόλαο µαζί µε τους Έρµιππο και Ερµοκράτη, και όταν και οι τρεις «παρρησία τον Χριστόν εκήρυξαν», δέχτηκαν τον διά του ξίφους θάνατο. (Η µνήµη τους στις 26 Ιουλίου). Η γεµάτη παρρησία απάντηση του γενναίου οµολογητή του Χριστού στις υποσχέσεις είχε ως περιεχόµενο και στόχο να πείσει τον αυτοκράτορα ότι ενώ οι δικοί του θεοί ως ψεύτικοι είναι εντελώς αδύνατοι, ο δικός του Θεός είναι παντοδύναµος. Αν µάλιστα ήθελε να το διαπιστώσει και στην πράξη θα µπορούσε κάνει µία δοκιµή, πρόκληση την οποία ο αυτοκράτορας αποδέχτηκε. 

Η θεραπεία του παράλυτου και η καταδίκη σε θάνατο 

Ο αυτοκράτορας διέταξε να φέρουν ενώπιον του έναν παράλυτο άνθρωπο και πρόσταξε στους ιερείς των ειδώλων να τον θεραπεύσουν, επικαλούµενοι τους θεούς τους. Εκείνοι προσπάθησαν, ικέτευσαν, επικαλέστηκαν . Πλην µαταίως, αφού τα είδωλα των εθνικών ήταν άφωνα και κουφά! Στη συνέχεια ο Διοκλητιανός ζήτησε από τον Παντελεήµονα να επικαλεστεί το Θεό στον οποίο πίστευε και να θεραπεύσει τον παραλυτικό. Ο Ιησούς Χριστός, διά των πρεσβειών του Παντελεήµονα, θεράπευσε τον παράλυτο, προς µεγάλη ικανοποίηση και θαυµασµό πολλών παρισταµένων, φθόνο των άλλων ειδωλολατρών γιατρών και προβληµατισµό του αυτοκράτορα. Όµως ο αυτοκράτορας µε κολακείες και καλοπιάσµατα προσπάθησε να µεταπείσει τον Παντελεήµονα, αλλά όταν είδε πως οµολογεί την χριστιανική του πίστη έδωσε εντολή για τα µαρτύρια του. 

 Αφόρητα µαρτύρια αλλά και Θεία προστασία 

Κατά πρώτον τον κρέµασαν σ' ένα ξύλο και ενώ µε σιδερένια νύχια καταξέσχισαν το σώµα του, µε αναµµένες λαµπάδες του έκαιγαν τα πλευρά, προκαλώντας αβάσταχτους πόνους. Όµως εκείνος υπέµενε µε καρτερία διότι προσευχόταν µε υψωµένα τα µάτια του στον ουρανό, απ' όπου αντλούσε τη δύναµη για να βαστάσει µε θάρρος το µαρτύριο. Στη συνέχεια ο Διοκλητιανός διέταξε να λιώσουν σ' ένα µεγάλο καζάνι µόλυβδο κι ενώ οι δήµιοι θα τροφοδοτούσαν αδιάκοπα µε ξύλα τη φωτιά, να ρίξουν µέσα στο λιωµένο µέταλλο τον Παντελεήµονα. Καθώς οδηγούσαν το µεγαλοµάρτυρα στη νέα αυτή δοκιµασία, εκείνος εύρισκε καταφυγή στην προσευχή, που ήταν ικανή «να σβήσει το καζάνι και να προκαλέσει θαυµαστή αναψυχή».  Ο µεγαλοµάρτυς Παντελεήµων είχε ολοφάνερη σε όλους τη θεία προστασία, αλλά και ο αδίστακτος τύραννος διέθετε τόση µανία και µίσος κατά του γενναίου αθλητή, που έδωσε αµέσως εντολή να ριχτεί στη θάλασσα. Οι δήµιοι κρέµασαν από τον τράχηλο του µεγαλοµάρτυρα µια βαριά πέτρα και τον πέταξαν στη θάλασσα της Νικοµήδειας. Ο Θεός µε θαυµαστό τρόπο τον ελευθέρωσε από τη βαριά πέτρα, προς έκπληξη δε και θαυµασµό των παρισταµένων τον είδαν να βγαίνει στην επιφάνεια και σε λίγο να περπατάει στην παραλία! Πολλοί βλέποντας αυτό πίστεψαν στον Χριστό. Έτσι λοιπόν έδωσε νέα εντολή: Να ριχτεί ο άκαµπτος χριστιανός στα άγρια θηρία. Τα πεινασµένα ζώα αντί να ορµήσουν και να τον κατασπαράξουν, στάθηκαν σε µικρή απόσταση απ' αυτόν και τον κοίταξαν ήρεµα. Ο Διοκλητιανός δίνει εντολή να οδηγηθεί ο µεγαλοµάρτυς στη φυλακή, όπου οι δήµιοι τον υπέβαλαν στο µαρτύριο του τροχού, χωρίς όµως αποτέλεσµα, αφού αυτός αποδεικνυόταν «και πάσης πέτρας στερρότερος». Τέλος ο αυτοκράτορας έδωσε την τελική απόφαση: Να αποκεφαλίσουν τον Παντελεήµονα µε ξίφος. 

 Το µακάριο τέλος 

Έτσι οι δήµιοι οδήγησαν το γενναίο οµολογητή και µάρτυρα του Χριστού έξω από την πόλη της Νικοµήδειας. Στη διαδροµή αυτή εκείνος δεν έπαψε να προσεύχεται, ν' απαγγέλει στίχους ψαλµικούς. Όταν έφτασαν στο σηµείο του µαρτυρίου, ο Παντελεήµων έσκυψε τον αυχένα για να δεχθεί τον διά ξίφους θάνατο. «Του έκοψαν το ιερό κεφάλι, λένε όµως ότι έτρεξε γάλα αντί για αίµα. Νοµίζω δε πώς αυτό είναι απόδειξη της καθαρότητας και της φωτεινότητας της ψυχής του» (Νικήτας ο Παφλαγών). Οι διωκόµενοι χριστιανοί της Νικοµήδειας παρέλαβαν τη σορό του µεγαλοµάρτυρα και την ενταφίασαν µε κάθε τιµή στο σηµείο εκείνο, όπου αργότερα ιδρύθηκε επ' ονόµατι του µοναστήρι.   

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος γ’.

Ἀθλοφόρε Ἅγιε, καὶ ἰαματικὲ Παντελεῆμον, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν, παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν.

Κοντάκιον

Ἦχος πλ. α’.

Μιμητὴς ὑπάρχων τοῦ ἐλεήμονος, καὶ ἰαμάτων τὴν χάριν παρ᾽αὐτοῦ κομισάμενος, ἀθλοφόρε καὶ Μάρτυς Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, ταῖς εὐχαῖς σου τὰς ψυχικὰς ἡμῶν νόσους θεράπευσον, ἀπελαύνων τοῦ ἀεί, πολεμίου τὰ σκάνδαλα, ἐκ τῶν βοώντων ἀπαύστως· Σῶσον ἡμᾶς Κύριε.

Κάθισμα

Ἦχος πλ. δ'. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.

Μαρτυρήσας γενναίως ὑπὲρ Χριστοῦ, καὶ τὴν πίστιν κηρύξας τῷ σῷ πατρί, ἀνείλκυσας πανεύφημε, τοῦ βυθοῦ τῆς ἀγνοίας, καὶ τυράννων μὴ πτήξας, τὸ ἄθεον φρόνημα, τῶν δαιμόνων κατῄσχυνας, τὸ ἀνίσχυρον θράσος· ὅθεν καὶ τὴν χάριν, ἐκ Θεοῦ ἐκομίσω, ἰᾶσθαι νοσήματα, τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, Παντελεῆμον πανεύφημε. Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου. 

Ὁ Οἶκος

Τοῦ Ἀναργύρου τὴν μνήμην, τοῦ γενναίου τὴν ἄθλησιν, τοῦ πιστοῦ τὰς ἰατρείας, εὐσεβῶς ὑμνήσωμεν φιλόχριστοι, ἵνα λάβωμεν ἔλεος, μάλιστα οἱ βορβορώσαντες, ὡς κἀγώ, τοὺς ἑαυτῶν ναούς· ψυχῶν γὰρ καὶ σωμάτων ὁμοῦ τὴν θεραπείαν περέχει. Σπουδάσωμεν οὖν, ἀδελφοί, ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν ἔχειν τοῦτον ἀσφαλῶς, τόν ῥυόμενον ἐκ πλάνης τοὺς βοῶντας ἀπαύστως· Σῶσον ἡμᾶς Κύριε.

Μεγαλυνάριον

Ῥεῖθρα ἰαμάτων ὡς ἐκ πηγῆς, χάριτι θαυμάτων, βρύει χρῄζουσι δωρεάν, ὁ Παντελεήμων, ὁ πάνσοφος ἀκέστωρ· οἱ ῥώσεως διψῶντες δεῦτε ἀρύσασθε σε. 

Ακούστε το Απολυτίκιο του Αγίου Παντελεήμων